Opryszczkowe zapalenie skóry – uciążliwa choroba o podłożu autoimmunologicznym

Opryszczkowe zapalenie skóry to choroba nazywana chorobą Duhringa (łacińskie dermatitis herpetiformis) od nazwiska naukowca, który opisał ją po raz pierwszy w 1884 roku. Mimo oczywistych skojarzeń opryszczkowate zapalenie skóry nie jest wywoływane przez wirus opryszczki HSV, będący przyczyną tak zwanej febry na wargach i opryszczki narządów rodnych. Opryszczkowate zapalenie skóry to zdecydowanie mniej powszechna choroba trzewna o podłożu autoimmunologicznym, związana z nietolerancją glutenu, zwana skórną postacią celiakii. Z naszego artykułu dowiesz się więcej o tym, czym jest zapalenie opryszczkowate skóry i jakie są jego przyczyny oraz jak można rozpoznawać i leczyć tę chorobę.

Przyczyny opryszczkowatego zapalenia skóry

Patogeneza powstawania choroby Dühringa nie jest do końca znana. O opryszczkowatym zapaleniu skóry wiadomo jednak, że na jego rozwój z pewnością mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. We krwi osób dotkniętych tym schorzeniem znajdują się tak zwane przeciwciała przeciwendomysialne, indukowane przez gluten, co świadczy o autoimmunologicznym podłożu opryszczkowatego zapalenia skóry. W przypadku choroby Duhringa reakcja immunologiczna w odpowiedzi na gluten często występuje w postaci utajonej i ujawnia się dopiero po nadmiernym obciążeniu tym alergenem, gdy odpowiedź organizmu jest już bardzo nasilona.

Kiedy warto sprawdzić, czy to choroba Duhringa?

Istnieje szereg objawów ogólnoustrojowych, których występowanie powinno skłonić do pogłębionej diagnostyki w kierunku choroby Dühringa. Należą do nich między innymi:

• charakterystyczne zmiany na skórze,
• uszkodzenie szkliwa zębowego,
• objawy skórne, które nasila dostarczany z pożywieniem jod zawarty w rybach oraz spożycie glutenu.

Zdecydowanie z mniejszym nasileniem i częstotliwością występują objawy jelitowe i ogólnoustrojowe, jednak mogą również być jednymi z symptomów opryszczkowatego zapalenia skóry. Wymienić można między innymi:

• dolegliwości wynikające z choroby trzewnej prowadzącej do zaniku kosmków znajdujących się w jelicie cienkim, występujące szczególnie po spożyciu glutenu, na przykład bóle brzucha i zaburzenia perystaltyki;
• powiększenie węzłów chłonnych związane z uogólnionym stanem zapalnym;
• bóle głowy.

Symptomy świadczące o chorobie Duhringa zwykle pojawiają się po raz pierwszy pomiędzy 14. a 40. rokiem życia, ale czasami ujawniają się już u małych dzieci. W tym samym czasie co opryszczkowate zapalenie skóry mogą wystąpić również objawy celiakii. Wyższe ryzyko choroby Duhringa występuje u osób, które mają przypadki celiakii wśród członków rodziny, a stopień nietolerancji glutenu decyduje o nasileniu dolegliwości. Czynniki genetyczne istotnie zwiększają prawdopodobieństwo, że zachorujesz na zapalenie opryszczkowate skóry. Także występowanie chorób autoimmunizacyjnych, takich jak autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty czy bielactwo zwiększa ryzyko wystąpienia tej jednostki chorobowej.

Opryszczkowe zapalenie skóry – czym charakteryzują się zmiany skórne?

W przebiegu choroby Duhringa pojawiają się zmiany skórne o charakterze zgrupowanych grudek i pęcherzyków, przypominających atopowe zapalenie skóry, współistniejących często z rumieniem i pokrzywką. Występuje również nasilony świąd skóry. Niektórzy pacjenci zgłaszają również kłucie i pieczenie. Najczęstsza lokalizacja zmian skórnych to okolice:

• kolan,
• łokci,
• pośladków,
• pleców,
• twarzy i skóry głowy.

W chorobie Dühringa charakterystyczne jest przeplatanie nasilonych objawów okresami remisji. Silne swędzenie prowokuje rozdrapywanie zmian, czego następstwem jest obecność nieestetycznych strupów, po których mogą zostawać nieestetyczne blizny i przebarwienia. Niektóre pacjentki obserwują zwiększenie natężenia zmian skórnych w okresie poprzedzającym miesiączkę.

Rozpoznanie opryszczkowego zapalenia skóry

W przypadku podejrzenia choroby Duhringa należy skonsultować się ze specjalistą. Dobrym rozwiązaniem jest wizyta u dermatologa, który nie tylko w razie potrzeby skieruje do lekarza gastroenterologa lub do dietetyka, ale również wdroży postępowanie, które pozwoli złagodzić dolegliwości skórne. W przypadku chorób autoimmunologicznych, do których należy zespół jelitowo-skórny, konieczne jest kompleksowe postępowanie. Do postawienia rozpoznania poza badaniem przedmiotowym i rozpoznaniem objawów klinicznych przydatne mogą być badania takie jak:

• bezpośrednie badanie immunofluorescencyjne, które bada obecność złogów przeciwciał w okolicy zmian skórnych;
• badanie na obecność złogów IgA EmA w surowicy krwi;
• wykonanie badania endoskopowego, umożliwiającego ocenę stanu kosmków jelitowych.

Za bardzo wiarygodne badanie w przypadku choroby Duhringa uznaje się tak zwaną biopsję zdrowej skóry — próbka klinicznie niezmienionej skóry poddawana jest badaniu histopatologicznemu, którego wynik umożliwia postawienie ostatecznego rozpoznania.

Opryszczkowe zapalenie skóry – leczenie

Postępowanie terapeutyczne powinno być wielokierunkowe i obejmować nie tylko leczenie farmakologiczne, ale także stosowanie diety bezglutenowej oraz właściwą pielęgnację zmian skórnych. Zwykle po kilku miesiącach stosowania terapii następuje znacząca poprawa samopoczucia i stanu skóry, ponieważ pacjent notuje mniejszy dyskomfort wynikający ze świądu. W większości przypadków próbuje się również farmakologicznego leczenia Dapsonem — lekiem z grupy sulfonamidów, który jest bardzo efektywny jeśli chodzi o łagodzenie zmian skórnych.

Podobnie jak w przypadku celiakii, również opryszczkowe zapalanie skóry należy wyciszać dietą bezglutenową. Przy nadmiernym obciążeniu glutenem objawy szybko nasilają się. Pacjentom z chorobą Duhringa zaleca się unikanie nawet śladowych ilości alergenu, ponieważ nawet minimalne dawki mogą znacząco zaostrzać stan skóry. Uczulająco działają przede wszystkim zboża takie jak pszenica, żyto czy jęczmień, ale również wiele przetworzonych produktów spożywczych może mieć w składzie gluten. Jest często wykorzystywany jako stabilizator w żywności takiej jak wędliny, pasztety czy przetwory mleczne. Na diecie stosowanej w celu wygaszenia dolegliwości spowodowanych opryszczkowym zapaleniem skóry leży również unikać pokarmów z dużą ilością jodu, na przykład fortyfikowanej tym pierwiastkiem soli, ryb i owoców morza, co mogłoby wiązać się z nasilonym zapaleniem tarczycy.

Jakie mogą być powikłania choroby Duhringa?

W przypadku braku odpowiedniego postępowania w przypadku opryszczkowatego zapalenia skóry, w jelicie cienkim mogą zajść anatomiczne zmiany kosmków, które doprowadzą do zaburzeń wchłaniania substancji odżywczych dostarczanych wraz z pożywieniem. Zaburzenia jelitowe są bardzo niebezpieczne, ponieważ mogą nieść za sobą bardzo poważne skutki związane z niedożywieniem organizmu i niedoborami wielu składników pokarmowych, powodując na przykład niedokrwistość, osteoporozę i patologiczne złamanie kości, problemy z płodnością czy zaburzenia neurologiczne, a także znaczne obniżenie samopoczucia i stany depresyjne.

Choroba Duhringa jest nieuleczalna, jednak rygorystyczne stosowanie diety minimalizującej ekspozycję na gluten bardzo pozytywnie wpływa na jakość życia pacjentów i minimalizuje ryzyko występowania powikłań. Kluczem do skutecznej terapii jest zaangażowanie pacjenta i jego świadome wybory związane z dietą i stylem życia, które pozwalają na znaczące zmniejszenie objawów związanych między innymi ze zmianami skórnymi.