Znamiona, czyli co powinieneś wiedzieć o zmianach skórnych?

Znamiona to nie tylko problem natury estetycznej – ich obecność na powierzchni skóry wiąże się z różnorodnymi czynnikami – podłożem genetycznym, a także wpływem środowiska, jakim jest światło słoneczne, a w zasadzie promieniowanie ultrafioletowe. Choć większość zmian skórnych jest łagodna, istnieją pieprzyki, które wymagają szczególnej uwagi i leczenia. Sprawdź, na co szczególnie zwrócić uwagę, aby zadbać o zdrowie skóry.

Czym są znamiona na skórze?

Znamię na skórze, potocznie zwane pieprzykiem może przybierać różne formy i rozmiary, a wygląd zależy od wielu czynników, takich jak jego wielkość, głębokość i rozmieszczenie grup komórek pochodzenia melanocytowego, czyli komórek barwnikowych skóry. Melanocyty siedzą głęboko w skórze, co wpływa na barwę i strukturę znamienia. Większość takich zmian nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i ma charakter łagodny, jednak pewne rodzaje znamion wymagają ścisłego nadzoru lekarskiego, szczególnie jeśli zaczynają zmieniać swój kształt, kolor czy wielkość.

Znamiona najczęściej powstają na odsłoniętych częściach ciała, takich jak twarz, ręce czy nogi, gdzie skóra jest narażona na działanie promieniowania ultrafioletowego. Mogą jednak także pojawiać się na błonach śluzowych narządów płciowych, co wymaga szczególnej czujności i regularnych kontroli dermatologicznych.

Przyczyny powstawania znamion

Powstawanie znamion skórnych jest związane z wieloma czynnikami, które wpływają na ich rozwój i charakter. Do najważniejszych należą:

• kumulacja mutacji powstających w komórkach skóry pod wpływem różnych czynników, takich jak promieniowanie słoneczne,
• zaburzenia hormonalne – stymulują rozwój znamion, zwłaszcza w okresach zmian hormonalnych, jak dojrzewanie czy ciąża,
• występowanie zmian w okresie wczesnego dzieciństwa, kiedy skóra jest bardziej podatna na czynniki środowiskowe,
• uwarunkowania genetyczne – mogą predysponować do rozwoju znamion, zwłaszcza barwnikowych,
• oparzenia słoneczne – zwiększają ryzyko powstawania znamion i innych zmian skórnych,
• występowanie innych zmian dermatologicznych, takich jak brodawki łojotokowe, które czasami mogą być mylone ze znamionami.

Jakie rodzaje znamion skórnych wyróżniamy?

Wśród rodzajów znamion barwnikowych wyróżniamy zmiany wrodzone i nabyte, atypowe oraz zwykłe. Znamiona wrodzone są obecne od urodzenia, mogą mieć różne rozmiary i charakteryzują się większym ryzykiem przekształcenia w zmiany nowotworowe. Znamiona nabyte powstają w ciągu życia, najczęściej w wyniku działania czynników zewnętrznych, takich jak promieniowanie UV.

Znamiona atypowe wyróżniają się nieregularnym kształtem, nierównomiernym zabarwieniem i większym ryzykiem transformacji w czerniaka. Natomiast znamiona zwykłe występują najczęściej i zazwyczaj mają regularny kształt i jednolity kolor. W większości przypadków są niegroźne.

Inne typy znamiona to m.in.:

• znamię błękitne – zmiany plamisto-grudkowe o szaroniebieskawym odcieniu, wynikające z obecności melanocytów głęboko w skórze,
• znamię Beckera – często występuje u mężczyzn, jest ciemne i czasem owłosione, pojawia się w okresie dojrzewania,
• znamię Suttona – znamiona otoczone obszarem odbarwionej skóry, które mogą samoistnie zanikać. Pojawia się głównie u dzieci, które mają wiele zwykłych znamion melanocytowych i zazwyczaj nie wymaga interwencji chirurgicznej,
• znamię Spitz’a – występuje głównie u dzieci i młodzieży, zwłaszcza poniżej 20. roku życia. Zazwyczaj przybiera postać kopulastej grudki o średnicy poniżej 10 mm. Najczęściej lokalizuje się na twarzy u dzieci i na kończynach dolnych u młodych dorosłych, szczególnie kobiet,
• znamię Clarka – to łagodne, delikatnie wypukłe znamię w brązowym kolorze, powstałe na skutek miejscowego nagromadzenia melanocytów, zlokalizowanych na granicy naskórka, a jego rozmiar zazwyczaj nie przekracza jednego centymetra.

Diagnostyka różnicowa znamion – na co trzeba zwrócić uwagę?

W diagnostyce znamion ważne jest rozróżnienie między łagodnymi znamionami a potencjalnie niebezpiecznymi zmianami skórnymi. Znamiona naskórkowe mogą mieć różny wygląd, jednak szczególną uwagę należy zwrócić na te, które wykazują zmiany w okresie dojrzewania, kiedy skóra jest bardziej podatna na wpływ promieniowania UV.

W przypadku zauważenia jakichkolwiek niepokojących zmian, takich jak asymetria, zmiana koloru, wielkości lub owrzodzenia na powierzchni, należy niezwłocznie skonsultować się z dermatologiem, ponieważ mogą to być czynniki powodujące powstawanie nowotworu. W niektórych przypadkach wymagają leczenia, zwłaszcza jeśli komórki, które budują znamię, są podejrzane o złośliwy charakter.

Diagnostyka znamion skórnych rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego, podczas którego dermatolog pyta o historię zmian skórnych oraz występowanie nowotworów skóry w rodzinie. Następnie przeprowadza dokładne badanie skóry z użyciem dermatoskopu, który pozwala na ocenę głębszych warstw znamienia oraz uwidocznienie mikroskopijnych struktur.

W przypadku znamion budzących podejrzenia złośliwości, dermatolog może zlecić badanie wideodermatoskopowe, które umożliwia zmapowanie i monitorowanie wszystkich zmian skórnych. Jeśli pieprzyk wymaga dalszej diagnostyki, wykonuje się biopsję skóry, a pobrany fragment jest analizowany histopatologicznie w celu wykluczenia lub potwierdzenia obecności nowotworu, takiego jak czerniak.

Chirurgiczne usunięcie znamion – kiedy zainterweniować?

Komórki barwnikowe znajdują się przy granicy naskórka. Nowotwór powstaje w wyniku spontanicznej mutacji, kiedy komórka barwnikowa skóry zaczyna dzielić się w sposób niekontrolowany, prowadząc do powstania złośliwego nowotworu.

Chirurgiczne usunięcie znamion skórnych jest zalecane w przypadku rosnących znamion, które mogą budzić niepokój lub zmieniają swój wygląd. Usunięcie jest również wskazane z powodów estetycznych, jeśli zmiana skórna jest widoczna i wpływa na wygląd, a także w przypadku czerniaka. Alternatywną opcją może być krioterapia, elektrokoagulacja czy usunięcie laserowe.

Osoby z dużym ryzykiem zachorowania na złośliwy nowotwór skóry powinny regularnie kontrolować znamiona, a ich usunięcie może być konieczne, jeśli pojawią się niepokojące objawy, takie jak dolegliwości bólowe lub zwiększenie wielkości i wyglądu znamienia.

Regularne kontrole dermatologiczne i samodzielne obserwowanie zmian na skórze to podstawa dla wczesnego wykrycia ewentualnych problemów. Dermatolog potrafi zbadać struktury barwnikowe na różnych poziomach skóry, w tym w obrębie naskórka, na granicy skórno-naskórkowej oraz w górnych warstwach skóry właściwej.