Liszaj płaski – nie daj mu się zaskoczyć! Poznaj przyczyny, objawy i metody leczenia tej choroby skóry

Liszaj płaski (łac. lichen planus) dotyka około 0,6-2,2% całej populacji. Jest jedną z chorób, której etiologia do tej pory pozostaje zagadką dla specjalistów medycyny. To poważny, złożony i bardzo uciążliwy dla pacjenta problem skórny, którego przyczyny nie są do końca znane. Pomimo długich lat badań, wiele pytań wciąż pozostaje bez odpowiedzi, a zrozumienie mechanizmów patogenezy liszaja oraz odkrycie skutecznych strategii leczenia, są priorytetem dla współczesnej dermatologii. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej tej fascynującej chorobie skóry, omówimy, jak wygląda liszaj, jakie daje objawy oraz przedstawimy metody na leczenie liszaja.

Liszaj płaski – czym jest?

Liszaj płaski to przewlekła choroba skóry, która może również atakować błony śluzowe, skórę głowy i paznokcie. Jest to schorzenie o charakterze zapalnym, które często wywołuje charakterystyczne wykwity. Zmiany skórne pojawiają się najczęściej w okolicy kończyn dolnych, nadgarstków, przedramion, paznokci, w błonie śluzowej jamy ustnej i obrębie owłosionej skóry głowy.

Etiologia liszaja płaskiego nie jest w pełni zrozumiana, ale uważa się, że może być konsekwencją chorób autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki i tkanki. Jest także rozpoznawany u osób z cukrzycą oraz marskością lub zapaleniem wątroby.

Liszaj płaski jest przewlekłą chorobą, którą można kontrolować za pomocą leczenia. Postępowanie opiera się głównie na łagodzeniu objawów, zmniejszeniu swędzenia i stanu zapalnego oraz poprawie komfortu życia pacjenta.

Objawy choroby mogą mieć znaczący wpływ na samopoczucie pacjenta, zarówno ze względu na fizyczne dolegliwości, jak i na aspekty psychospołeczne. Dlatego wczesna diagnoza i wdrożenie leczenia w przypadku liszaja płaskiego, są bardzo istotne dla zachowania zdrowia i komfortu.

Jakie są rodzaje liszaja?

Liszaj płaski może przybierać różne formy kliniczne, zależnie od jego lokalizacji i charakterystyki zmian skórnych. Główne formy liszaja płaskiego to:

• liszaj płaski typowy — najczęstsza forma liszaja. Na skórze pojawiają się czerwone lub fioletowe, płaskie grudki, z białym, łuskowatym wzorem na ich powierzchni. Może im towarzyszyć świąd. Liszaj występuje głównie na nadgarstkach i w jamie ustnej, ale tak naprawdę może pojawić się na całym ciele — w okolicy pępka, przedniej powierzchni podudzi czy na plechach;
• liszaj obrączkowaty — charakteryzuje się występowaniem płaskich zmian skórnych, które tworzą zamknięte pierścienie. Mogą mieć różne rozmiary i występować pojedynczo lub wielokrotnie. Pierścienie rozmieszczają się wokół centralnego obszaru skóry o zdrowym wyglądzie. Mogą atakować błony śluzowe i płytkę paznokci;
• liszaj twardzinowy — dotyczy zazwyczaj okolic narządów płciowych i odbytu. W tej odmianie zmiany skórne są początkowo białymi plamkami, które stopniowo się powiększają, sprawiając, że skóra w tym miejscu robi się bardzo delikatna i podatna na uszkodzenia. W tej odmianie rzadko pojawia się świąd;
• liszaj rumieniowaty — w tej formie zmiany skórne obejmują czerwoną wysypkę i zaokrąglone, brunatne blizny. Pojawiają się głównie na owłosionej skórze głowy, dłoniach i twarzy, rzadko w jamie ustnej.

Liszaj płaski a liszaj zakaźny

Liszaj płaski i liszaj zakaźny (a tak naprawdę liszajec zakaźny), choć brzmią podobnie, są to dwie różne choroby skóry. Mają zupełnie inne przyczyny, objawy, metody diagnozy i leczenia.

Przyczyny liszaja płaskiego nie są w pełni zrozumiane, ale często towarzyszy mu tocząca się w organizmie choroba autoimmunologiczna. Objawy liszaja płaskiego to m.in. czerwone, błyszczące wykwity grudkowe na skórze, zlewające się ze sobą i zajmujące rozległą powierzchnię. Liszaj płaski występuje najczęściej na błonach śluzowych i na twarzy, ale diagnozowany jest również liszaj płaski paznokci, stawów skokowych, liszaj płaski w jamie ustnej po wewnętrznej stronie policzków i innych części ciała, z wyjątkiem narządów wewnętrznych.

Liszajec zakaźny jest chorobą zakaźną, wywoływaną infekcją skóry, spowodowaną np. obecnością gronkowca lub paciorkowca. Do objawów choroby zaliczają się zmiany ropne, które z czasem mogą przeobrazić się w nadżerki ze złotymi strupkami. Obejmują najczęściej okolicę ust, dłoni oraz nóg, ale bardzo łatwo przenoszą się na inne części ciała, dlatego należy zachować szczególną ostrożność.

Liszaj płaski – jak go rozpoznać?

Choć liszaj płaski pojawia się w dość charakterystycznych miejscach i daje swoiste objawy takie jak wykwity, zajęcie błon śluzowych jamy ustnej, płytki paznokcia lub zmiany w błonach śluzowych narządów płciowych, którym towarzyszy silny świąd — istnieją różne odmiany kliniczne liszaja płaskiego, które mogą utrudnić rozpoznanie choroby na podstawie obrazu klinicznego. Dlatego też najczęściej lekarz pobiera wycinek skóry z miejsca zmienionego chorobowo i odsyła go na badanie histopatologiczne.

Czasami wskazane jest także przeprowadzenie badań dodatkowych m.in. wykrywających zapalenie wątroby, obecność bakterii Helicobacter pylori, drożdżaków, czy nacieków przeciwciał na granicy skórno-naskórkowej, które mogły przyczynić się do rozwoju choroby.

Ważny jest także szczegółowy wywiad medyczny, omówienie przyjmowanych leków i stylu życia, ponieważ one również znajdują się wśród potencjalnych przyczyn liszaja płaskiego.

Leczenie liszaja płaskiego

Postępowanie medyczne w przypadku rozpoznania liszaja płaskiego obejmuje głównie leczenie objawowe, które ma na celu łagodzenie zmian skórnych i towarzyszącym im dolegliwości. Warto podkreślić, że liszaj płaski jest przewlekłą chorobą i nie ma jednoznacznego sposobu na jego całkowite wyleczenie.

Leczenie pierwszego rzutu to najczęściej stosowane miejscowo na skórę maści sterydowe i silne glikokortykosteroidy w średnich dawkach, które łagodzą swędzenie i uczucie pieczenia. Inną opcją są leki przeciwhistaminowe o podobnym działaniu. Liszaj jamy ustnej jest najczęściej zwalczany lekami z lidokainą lub benzydaminą.

W postaciach liszaja płaskiego opornych na leczenie miejscowe w postaci maści i kremów, można zdecydować się na doustną terapię cyklosporyną lub retinoidami. Leczyć liszaj płaski można także wykorzystując zabieg rozjaśniania skóry z wykorzystaniem światła.

Z odpowiednią terapią nie można zwlekać – nieleczony liszaj płaski może prowadzić do poważnych powikłań, a nawet zwiększać ryzyko chorób nowotworowych. Jeśli na Twojej skórze pojawiły się charakterystyczne, bolące zmiany, jak najszybciej udaj się do dermatologa, który zdiagnozuje chorobę i zaproponuje celowane leczenie. Liszaj płaski nie będzie raczej ustępować samoistnie, a leczenie domowe może okazać się nieskuteczne. Im dłużej będziesz zwlekać, tym cięższy może okazać się przebieg choroby.