Półpasiec

Półpasiec to choroba wywołana przez wirusa, który wywołuje ospę wietrzną – VZV. Choć ospę większość z nas przechodzi jeszcze w dzieciństwie, wirus ten pozostaje uśpiony w organizmie przez całe życie. Reaktywacja następuje w sprzyjających warunkach, m.in. w czasie spadku odporności, prowadząc do wystąpienia charakterystycznych objawów. Co warto wiedzieć na temat tej choroby? Jakie są objawy półpaśca?

Czym jest i jak wygląda półpasiec?

Półpasiec to wirusowa choroba zakaźna, występująca głównie u dorosłych, którzy chorowali w przeszłości na ospę wietrzną. Obie choroby wywołuje ten sam wirus – herpesvirus varicella zoster. Nawet po wyleczeniu ospy wietrznej nie pozbywamy się drobnoustroju z organizmu – pozostaje on uśpiony, a w sprzyjających warunkach dochodzi do jego reaktywacji.

Półpasiec występuje częściej u osób starszych, które przeszły ospę wietrzną. Ryzyko zachorowania rośnie po 50. roku życia lub u osób z obniżoną odpornością.

Chociaż w większość przypadków półpasiec jest to choroba jednorazowa, zdarza się, że wirus półpaśca prowadzi do poważnych powikłań, takich jak neuralgia popółpaścowa.

Rodzaje półpaśca

Choroba może przybrać różne formy, w zależności od obszaru ciała, którego dotyczy oraz charakterystyki objawów. Poza klasycznym półpaścem inne jego odmiany mają zazwyczaj cięższy przebieg:

• półpasiec klasyczny (herpes zoster) to najczęstsza forma półpaśca. Objawia się bolesnymi pęcherzykami i wysypką wzdłuż jednej strony ciała, zazwyczaj ograniczoną do jednego obszaru skóry unerwionego przez jedno rozwidlenie nerwowe;
• półpasiec rozsiany – w którym objawy bólowe i zmiany pojawiają się na całym ciele;
• półpasiec oczny – dotyka nerwów zaopatrujących oko. Objawy obejmują ból oka, obrzęk, zaczerwienienie, a także potencjalne pogorszenie ostrości widzenia czy zapalenie tęczówki i spojówek. Zdarza się, że ta odmiana prowadzi do trwałego uszkodzenia wzroku;
• półpasiec uszny – występuje na skórze małżowiny usznej, błonie bębenkowej lub w przewodzie słuchowym. Objawy mogą obejmować silny ból ucha, wysypkę, szumy uszne czy zaburzenia słuchu. W poważnych przypadkach dochodzi do rozwoju zespołu Ramsaya-Hunta, który prowadzi do porażenia nerwu twarzowego oraz utraty smaku;
• półpasiec zgorzelinowy – w przeciwieństwie do klasycznej wersji choroby, charakteryzuje się występowaniem obumarłych fragmentów skóry i owrzodzeniami, ponieważ pęcherze rozpadają się;
• półpasiec krwotoczny – charakteryzuje się wylewami krwi do skóry.

Półpasiec – objawy

Objawy półpaśca będą różnić się w zależności od stanu chorego oraz odmiany choroby. Jednak najczęściej pacjenci skarżą się na:

• ból i pieczenie – początkowo może wystąpić uczucie palenia, mrowienia lub bólu po jednej stronie ciała, którą później pokryje wysypka,
• wysypkę w postaci pęcherzyków wypełnionych białym płynem, która pojawia się wzdłuż jednej strony ciała,
• swędzenie,
• rumień,
• gorączkę lub stan podgorączkowy,
• przewlekły ból mięśni i stawów,
• bóle głowy,
• uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia.

Zmiany skórne pojawiają się najczęściej w okolicy nerwów międzyżebrowych lub, w przypadku półpaśca rozsianego, na całym tułowiu. Dużo rzadziej obserwuje się wysypkę na twarzy, rękach czy nogach. Początkowo półpasiec przypomina typowe przeziębienie, dopiero potem pojawia się charakterystyczna wysypka i ból.

Pęcherzykowata wysypka po 7-10 dniach przechodzi w strupy – podobnie jak w przypadku ospy wietrznej, które odpadają po 2-4 tygodniach. Zdarza, się, że wewnątrz pęcherzyków dojdzie do zakażenia, co znacznie wydłuży proces gojenia i spowoduje trwałe blizny. Dlatego tak ważne jest szybkie wdrożenie leczenia przez dermatologa, gdy tylko zauważymy objawy choroby.

W jaki sposób można się zarazić? Przyczyny półpaśca

Po pierwsze, wirusem zarażeni są wszyscy, którzy przebyli ospę wietrzną w przeszłości. Mimo wyzdrowienia pozostaje on uśpiony w komórkach nerwowych do końca życia. W sytuacji obniżonej odporności organizmu wirus VZV aktywuje się, powodując chorobę. Czynniki sprzyjające osłabieniu układu odpornościowego to m.in. podeszły wiek, ciąża, poważne choroby współistniejące czy przyjmowanie leków immunosupresyjnych.

Półpasiec jest zaraźliwy, tak samo jak ospa wietrzna. Dzieje się to przede wszystkim przez bezpośredni kontakt z płynem w pęcherzykach np. podczas czynności pielęgnacyjnych. Chory zaraża od czasu pojawienia się wysypki aż do jej całkowitego przyschnięcia. Osoby, które nie chorowały jeszcze na ospę ani nie są na nią zaszczepione, powinny unikać kontaktu z chorym i zachować szczególna ostrożność, aby zmniejszyć ryzyko zarażenia.

Półpasiec – diagnostyka

Diagnostyką i leczeniem półpaśca zajmuje się dermatolog, ewentualnie lekarz pierwszego kontaktu. Rozpoznania choroby dokonuje się na podstawie dokładnego wywiadu medycznego, obejmującego samopoczucie pacjenta oraz występujące objawy. Lekarz przeprowadza także wizualne badanie skóry, skupiając się na szukaniu charakterystycznych zmian skórnych oraz na lokalizacji bólu.

W większości przypadków nie ma potrzeby rutynowych testów laboratoryjnych do rozpoznania półpaśca. Jednak w sytuacji, gdy pojawi się potrzeba potwierdzenia diagnozy, lekarz może zlecić badanie serologiczne przeciwciał IgM skierowanych przeciwko wirusowi ospy wietrznej i półpaśca, badanie próbki płynu pobranego z pęcherzyka lub ocenę mikrobiologiczną wycinka skóry pod mikroskopem.

Jak wygląda leczenie półpaśca?

Leczenie półpaśca obejmuje różne metody, które mają na celu złagodzenie objawów, przyspieszenie gojenia się strupków oraz zminimalizowanie ryzyka wystąpienia ewentualnych powikłań. Na pierwszy rzut stosuje się leki przeciwbólowe, ponieważ w niektórych przypadkach ból jest naprawdę uciążliwy i natężony. Odpowiednie środki nie tylko zmniejszą nieprzyjemne dolegliwości, ale także skrócą czas ich trwania.

Właściwe leczenie półpaśca polega na jak najszybszym podaniu leków przeciwwirusowych, takich jak acyklowir, famcyklowir czy walacyklowir. W niektórych przypadkach stosuje się także maści rozgrzewające i okłady. W celu złagodzenia swędzenia lekarz przepisuje środki antyhistaminowe, natomiast, gdy pojawia się opuchlizna – kortykosteroidy.

Warto zaznaczyć, że półpasiec oczny powinien być leczony przez okulistę.

Jakie są powikłania półpaśca?

Półpasiec jest ostrą chorobą zakaźną, która w większości przypadków nie pozostawia po sobie śladu, pomijając ślady po krostach, blizny czy zaburzenia pigmentacyjne. Jednak, jeśli pacjent jest w złym stanie ogólnym, przebieg półpaśca może wiązać się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Zaliczamy do nich:

• przewlekłe dolegliwości bólowe, utrzymujące się nawet po ustąpieniu wysypki (neuralgia popółpaścowa),
• bakteryjne zakażenie skóry,
• uszkodzenia słuchu (półpasiec uszny), jednostronna utrata wzroku,
• zaburzenia równowagi,
• porażenie nerwu twarzowego,
• w rzadkich przypadkach – zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu.